|
52. Thöøa Nhaän Sai
Coù ngöôøi caû ñôøi khoâng bao giôø laøm gì sai vì môùi sanh ra ñaõ cheát. Coù ngöôøi töï-haøo chaúng bao giôø laøm ñieàu sai lôùn, vì ngöôøi ñoù chaúng bao giôø coù vieäc lôùn ñeå laøm. Heã ñaõ bieát noùi thì ñoâi khi noùi sai, ñaõ laøm thì theá naøo cuõng coù luùc laøm sai. Ngöôøi khoâng laøm sai laø ngöôøi voâ-duïng vì coù laøm ñöôïc gì ñaâu.
ÔÛ xöù naøy, töï-do ngoân-luaän, nhöng noùi ñieàu sai laøm toån-thöông ngöôøi khaùc laø coù ngaøy vaùc chieáu ra toøa, truùt haàu bao ñeàn boài ngöôøi bò lôøi noùi ta laøm toån-thöông, phöông-haïi nhieàu hay ít ñeán danh-döï, ngheà-nghieäp, coâng aên vieäc laøm hay ñôøi soáng taâm-thaàn cuûa hoï. Chuyeän coù thaät, baùo ñaêng coâ hoïc sinh nhí-nhaûnh ñeán beân oâng thaày noùi: Caùi buïng thaày böï quaù, troâng khoâng ñöôïc chuùt naøo. OÂng thaày nhìn coâ hoïc troø roài noùi: Boä ngöïc coâ nhoû xíu, troâng khoâng ñöôïc chuùt naøo. Theá laø coâ hoïc sinh kieän thaày ra toøa vôùi lyù-do: lôøi noùi cuûa thaày khieán coâ taâm-thaàn roái-loaïn. Lôøi noùi cuûa oâng thaày luoân-luoân vaêng-vaúng beân tai coâ, laøm coâ luùc naøo cuõng phaûi nghó ñeán boä ngöïc quaù nhoû cuûa mình vaø buoàn-phieàn khoâng ít. Coâ ñoøi oâng thaày moät trieäu ñoàng ñeàn-buø thieät-haïi. Toøa chöa xöû. OÂng thaày vì lôøi noùi öùng-ñaùp maø bò thöa veà toäi quaáy-nhieãu tình-duïc, ñaõ buoàn tình töï-töû. Coâ gaùi sí-soïn kia chaúng ñöôïc ñeàn ñoàng naøo.
Haõng hoùa chaát Dow Corning cheá chaát silicone ñeå caùc baùc-só giaûi-phaãu laøm ñeïp cho caùc baø. Tieàn voâ nhö nöôùc. Theá maø ñaâu coù ngôø, hôn 400,000 caùc baø, caùc coâ söûa ngöïc baèng loaïi naøy bò laøm ñoäc. Haõng nhaän traùch-nhieäm veà söï sai laàm, baèng loøng boû hai tyû ñeå boài-thöôøng moät phaàn cô-theå caùc baø, caùc coâ bò hö-hoûng. Nhöng haõng laïi khai phaù-saûn, neân caùi hi-voïng ñöôïc boài-thöôøng cuûa caùc baø, caùc coâ tan theo maây khoùi. Thuù nhaän sai ñaáy, nhöng vaãn coù caùch khoûi boài-thöôøng.
Ñeán nhö cöïu boä-tröôûng quoác-phoøng Myõ, oâng McNamara ñaõ cho xuaát-baûn cuoán saùch mang teân In Retrospect: The Tragedy and Lesson of Vietnam (Nhìn laïi: Thaûm-kòch vaø baøi hoïc Vieät-Nam), ñaõ thuù-nhaän sai-laàm veà vieäc gôûi quaân tham-döï cuoäc chieán taïi Vieät-Nam. Söï sai-laàm cuûa oâng cöïu boä-tröôûng naøy ñaõ laøm cho 58,000 ngöôøi Myõ maát maïng treân chieán-tröôøng Vieät-Nam, chöa keå ñeán treân moät trieäu quaân nhaân, caùn, chính cuûa Vieät-Nam Coäng-hoøa döôùi söï "coá-vaán" cuûa Hoa-kyø ñaõ "hi-sinh cho toå-quoác". OÂng McNamara vieát saùch thuù-nhaän sai-laàm ñeå traán-an löông-taâm ... cuûa mình trong cuoäc chieán ôû Vieät-Nam. Nghe ñaâu vieäc nhaän sai-laàm cuûa McNamara trong cuoäc chieán Vieät-Nam ñaõ laøm cho ñöông kim toång-thoáng Hoa-Kyø Bill Clinton khoaùi-traù. Caùi quaù-khöù khuyeát-ñieåm troán quaân-dòch ñeå khoûi qua Vieät-Nam chieán-ñaáu cuûa vò ñöông kim toång-thoáng, laâu-laâu vaãn bò loâi ra cheá-dieãu, nay trôû neân "coù chính-nghóa".
Thuù-nhaän sai-laàm cuûa McNamara nhö vaày: Chuùng toâi döôùi thôøi Kennedy vaø Johnson, nhöõng ngöôøi ñaõ ñoùng goùp vaøo quyeát-ñònh veà Vieät-Nam, ñaõ haønh-ñoäng döïa treân nhöõng gì chuùng toâi nghó laø nhöõng nguyeân-taéc vaø truyeàn-thoáng cuûa ñaát nöôùc naøy. Chuùng toâi laøm nhöõng quyeát-ñònh döôùi aùnh-saùng cuûa nhöõng giaù-trò aáy. Nhöng chuùng toâi ñaõ sai-laàm, sai-laàm tai-haïi. Chuùng toâi maéc nôï caùc theá-heä töông-lai lôøi giaûi-thích vì sao.
Toâi thaønh-thaät tin raèng chuùng toâi phaïm moät loãi-laàm khoâng phaûi veà nhöõng giaù-trò vaø chuû-ñích nhöng veà söï phaùn-ñoaùn vaø khaû-naêng.
Lôøi thuù toäi cuûa McNamara ñaõ laøm cho bao chieán-coâng hieån-haùch cuûa ngöôøi chieán-binh Myõ phuùt choác maát giaù. Nieàm haõnh-dieän vôùi bao huy-chöông, thaêng caáp nhôø cuoäc chieán maø coù, nay nhìn laïi noù vôùi noãi eâ-cheà, töùc-töôûi. Uaát quaù, ôû El Paso, TX ñaõ coù boán anh em cuøng phuïc-vuï trong quaân-ñoäi Myõ coâng-taùc ôû Vieät-Nam ñaõ ñöa ñôn kieän oâng McNamara ñoøi boài-thöôøng 100 trieäu veà caùc vai troø cuûa hoï trong chieán-tranh Vieät-Nam. Khoâng bieát coù ñöôïc ñeàn hay khoâng. Nhöng ít ra hoï ñaõ cho McNamara bieát caùi traùch-nhieäm khi thuù-nhaän sai-laàm, laøm haïi ñeán ngöôøi khaùc laø phaûi ñeàn-boài, chôù khoâng theå thuù-nhaän caùch khôi-khôi, khoân-kheùo phaân-taùn traùch-nhieäm, vôùi hi-voïng khoûi bò haäu-theá phaùn-xeùt.
Tai sao McNamara sai-laàm tai-haïi? OÂng thuù-nhaän: Toâi chöa bao giôø ñi Ñoâng-Döông, maø cuõng khoâng hieåu-bieát veà lòch-söû, ngoân-ngöõ, vaên-hoùa hay nhöõng giaù-trò truyeàn-thoáng cuûa vuøng ñaát naøy. Phaûi noùi theâm laø nhöõng ngöôøi khaùc cuõng vaäy, tuy ôû möùc-ñoä khaùc nhau, töø toång-thoáng Kennedy ñeán ngoaïi-tröôûng Dean Rusk. Coá-vaán an-ninh quoác-gia McGeorge Bundy. Coá-vaán quaân-söï Maxwell Taylor, chuùng toâi hoaïch-ñònh chính-saùch cho moät vuøng ñaát xa-laï maø chuùng toâi khoâng hieåu bieát gì caû.
McNamara ñaõ "sai-laàm tai-haïi" vì "khoâng hieåu bieát" veà vuøng ñaát xa-laï maø vaãn haønh-söï ñaày-ñuû vôùi "phaùn-ñoaùn vaø khaû-naêng".
Coù moät vuøng ñaát raát xa-laï ñoái vôùi chuùng ta laø theá-giôùi taâm-linh. Chuùng ta ñeàu "khoâng hieåu bieát chi heát" maø vaãn "haønh-ñoäng döïa treân nhöõng gì chuùng toâi nghó laø nhöõng nguyeân-taéc vaø truyeàn-thoáng" cuûa theá-nhaân. Thöû hoûi laøm sao chuùng ta khoâng "sai-laàm tai-haïi". Ngay phaàn taâm-linh nôi con ngöôøi, chuùng ta cuõng chaúng bieát laø bao. Chuùng ta mô-töôûng veà moät thieân-ñaøng vaø dieãn-taû thieân-ñaøng theo trí töôûng-töôïng, moät nôi cöïc-laïc theo caùch theá-tuïc. Theo linh-caûm, chuùng ta tin coù hoûa-nguïc, vaø chæ caàn phoùng-ñaïi nhöõng caûnh nguïc-tuø nôi traàn-gian cuõng möôøng-töôïng ñöôïc veà hoûa-nguïc ôû ñôøi sau. Daàu chöa ai tôùi caû hai nôi, nhöng khoâng thieáu ngöôøi duøng "phaùn-ñoaùn vaø khaû-naêng" ñöa ra ñöôøng loái leân thieân-ñaøng hay traùnh hoûa-nguïc.
Caùi thieân-ñaøng, caùi nieát-baøn, caùi mieàn cöïc-laïc ngöôøi qua ñôøi vaãn phaûi mô-öôùc "sôùm veà", daàu troïn ñôøi haønh ñaïo caùch taän-taâm, nhieät-thaønh. Khoâng ñaït ñöôïc thaønh-quaû nhö haønh-söï "döôùi aùnh-saùng cuûa nhöõng giaù-trò aáy" thì chaéc-chaén laø "sai-laàm tai-haïi".
Phaàn taâm-linh trong con ngöôøi chuùng ta ñöa chuùng ta vaøo söï thôø-phöôïng. Thôø-phöôïng laø moät hình-thöùc sinh-hoaït taâm-linh. Chuùa Jeâsus ñaõ noùi veà söï thôø-phöôïng cuûa chuùng ta: "Caùc ngöôi thôø-laïy söï caùc ngöôi khoâng bieát" (Giaêng 4:22). Bao giôø chuùng ta môùi nhaän ra caùi "khoâng bieát" ñeå thuù-nhaän sai-laàm.
Phao-loâ ñaõ duøng hôn nöûa ñôøi ngöôøi haønh-ñaïo "döïa treân nhöõng gì chuùng toâi nghó laø nhöõng nguyeân-taéc vaø truyeàn-thoáng" cuûa daân-toäc Do-thaùi. Do ñoù, Phao-loâ ñaõ "duøng moïi caùch theá maø choáng laïi danh Jeâsus" (Coâng-vuï caùc söù-ñoà 26:9). Nhöng sau ñoù Phao-loâ gaëp Chuùa vaø thuù-nhaän söï "sai-laàm tai-haïi" cuûa mình trong laõnh-vöïc taâm-linh vaø tuyeân-boá: "Ñöùc Chuùa Jeâsus Christ ñaõ ñeán trong theá-gian ñeå cöùu-vôùt ngöôøi coù toäi, aáy laø lôøi chaéc-chaén, ñaùng ñem loøng tin troïn-veïn maø nhaän laáy" (I Ti-moâ-theâ 1:15).
Lôøi xaùc-quyeát cuûa Phao-loâ chaéc-chaén khoâng sai-laàm vì Chuùa Jeâsus ñaõ töø linh-giôùi "ñeán theá-gian" baøy-toû moïi ñieàu Ngaøi bieát cho chuùng ta. Chính Ngaøi taïo-döïng thieân-ñaøng cho chuùng ta (Giaêng 14:1-6). Chuùng ta chæ ñeán ñöôïc thieân-ñaøng bôûi söï tin-nhaän Chuùa Jeâsus laøm Cöùu Chuùa cuûa mình. Muoán tin-nhaän Chuùa Jeâsus, tröôùc heát phaûi bieát thuù-nhaän con ñöôøng mình ñang ñi laø "sai-laàm".
|