13. Buoàn
Taâm-lyù hoïc ñònh-nghóa con ngöôøi laø moät sinh-vaät buoàn. Qua khoûi "tuoåi thieân-thaàn" voâ-tö hoàn-nhieân cuûa tuoåi thô, noãi buoàn len-leùn xaâm-nhaäp taâm-tö, roài ñònh-cö vaø baønh-tröôùng maõi trong con ngöôøi. Buoàn döôøng nhö laø moät neùt ñaëc-thuø cuûa con ngöôøi.
Thoaït sinh ra thì ñaø khoùc choùe
Traàn coù vui sao chaúng cöôøi khì.
Nguyeãn-coâng-Tröù
Thaûo naøo khi môùi choân nhau
Ñaõ mang tieáng khoùc ban ñaàu maø ra.
Cung-oaùn ngaâm khuùc
Khi soùng buoàn daâng leân, caëp maét mô-maøng nhìn caûnh vaät trong maøu xaùm teû laïnh, naëng chóu. Nhaém maét laïi xua-ñuoåi maøu tang-toùc aáy. UÙp maët vaøo ñoâi tay, chieác ñaàu boàng-beành treân nhöõng gioït nöôùc maét coù vò maën cuûa ñaïi döông, aâm-thaàm nuoát cay-ñaéng tình ñôøi quyeän trong nöôùc boït.
Caùi buoàn ñeán khoâng oà-aït nhö cuoàng phong, khoâng lô-löûng nhö maây trôøi. Noù ñeán nhö nhöõng vieân soûi chaéc nòch neùm xuoáng ao tuø laøm thaønh nhöõng voøng troøn xao-ñoäng roài laëng-leõ chìm naèm yeân taän ñaùy, coâ-ñoïng thaønh tieáng thôû daøi. Noù ñeán nhö nhöõng vieân gaïch ñöôïc nung ñoû giaø-daën. Ñaët moät vieân baây giôø, theâm moät vieân laùt nöõa. Khi môû maét chôït tænh ñaõ thaáy "thaønh saàu" bao quanh. Nhìn leân khoâng trung: "buoàn troâng cheânh-cheách sao mai", vì sao beù nhoû laáp-laùnh leû-loi cheânh-cheách treân löng trôøi nhö vöøa töø moät ñænh nuùi cao naøo böôùc vaøo tinh khoâng. Laáp-laùnh luùc naøo vaø vuït taét luùc naøo khoâng ai bieát. Thaø nhö vaäy coøn hôn moät ñôøi ngöôøi trieàn-mieân treân noãi buoàn. Con ngöôøi coù traùi tim bieát thoån-thöùc, muoán bôm nöôùc maét thaønh voøi roàng ñeå xoâ-saäp thaønh saàu. Nhöng thöïc teá, noù chæ ñuû öùa ra töøng gioït long-lanh laøm môø ñoâi maét ñeå nhìn thaønh saàu hö-aûo trong khoaûnh-khaéc.
Taïi sao buoàn?
- Ngaãm nhaân-tình theá-thaùi maø buoàn.
Ngaùn thay theá-thaùi, ngaùn nhaân tình
Chæ bieát tieàn-taøi, bieát lôïi-danh
Coù theá coù thaàn, nhieàu keû troïng
Khoâng quyeàn khoâng chöùc, laém ngöôøi khinh
Ñaéc thôøi veânh-vaùo nhö hình quæ
Thaát vaän vuøng-vaèng töïa töôùng tinh
Baïc aùc vong aân cuøng boäi nghóa
Ngaùn thay theá-thaùi, ngaùn nhaân tình.
Khoâng roõ taùc-giaû
- Nghó veà kieáp phuø-sinh maø buoàn.
OÂi! Nhaân sinh laø theá aáy,
Nhö boùng ñeøn, nhö maây noåi,
nhö gioù thoåi, nhö chieâm bao.
Nguyeãn-coâng-Tröù
- Nguyeän öôùc khoâng troøn - buoàn. Quaù-khöù laän-ñaän - buoàn. Hieän-taïi khoâng ra gì - buoàn. Töông-lai muø-mòt - buoàn. Vaø coù haøng traêm duyeân-côù laøm cho ngöôøi-Vieät-tò-naïn - buoàn.
- Nhöng cuõng coù khi
Toâi buoàn chaúng bieát vì sao toâi buoàn.
Caùi duyeân-côù khoâng roõ-raøng chaúng bieát vì sao aáy laø caùi duyeân-côù chung cho caû nhaân-loaïi. Hemmingway, nhaø vaên noåi danh ñaõ buoàn quaù, phaûi keát-thuùc ñôøi mình baèng khaåu suùng saên. Taøi-töû Marilyn Monroe buoàn treân ñaøi danh-voïng ñaõ duøng vaøi vieân thuoác nguû giaõ bieät coõi traàn. Bieát bao nhaø tyû phuù buoàn-cho-ñeán-cheát treân tieàn röøng baïc beå. Thi-só Lamartine buoàn nhö laù muøa thu, chæ muoán vónh-bieät coõi ñôøi
Et moi, semblable aø la feuille fleùtrie,
Emportez-moi, comme elle, orageux aquilon!
Vaø toâi nhö laù vaøng khoâ heùo
Cuoán toâi ñi, nhö laù noï, hôõi cuoàng-phong.
Thi-só Huy-Caän cuõng buoàn than-thôû:
Toâi ñaõ khoùc nhöõng ñeâm gaàn ñeán cheát
Thuôû traàn-gian, xin Thöôïng-Ñeá thöông toâi.
Caùi buoàn chung cho caû nhaân-loaïi, noù naèm saâu trong taâm-hoàn laø caùi buoàn thaân-phaän xa-lìa Ñöùc Chuùa Trôøi, ra khoûi nieàm töông-giao, tình thöông cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi, neân thieáu haún muïc-ñích cuûa cuoäc ñôøi, thieáu haún phöôùc-haïnh cho taâm-hoàn. Töø ñoù con ngöôøi nhö chieác thuyeàn luûng ñi treân bieån saàu. Taùt nöôùc maõi, luùc naøo cuõng lo taùt maø nöôùc ra khoâng heát. Duøng ly röôïu ñeå taùt. "Uoáng röôïu tieâu saàu, saàu theâm thaét". Duøng vui-chôi ñeå taùt, nhöng coù cuoäc vui naøo laïi khoâng taøn. Duøng ñam-meâ ñeå queân, nhöng giaác mô naøo roài khoâng tænh.
Nhöng coù moät tröôøng-hôïp ngoaïi leä. "Haõy vui-möøng ñi" (Phi-líp 4:4). Ñoù laø lôøi khuyeân cuûa thaùnh Phao-loâ trong luùc oâng ngoài tuø. Trong caûnh "nhöùt nhöït taïi tuø, thieân thu taïi ngoaïi" maø oâng coøn khuyeân moïi ngöôøi "haõy vui-möøng ñi", thì quaû haún oâng ñang coù söï vui-möøng lôùn naøo ñoù. Taïi sao Phao-loâ khoâng buoàn? Taïi sao Phao-loâ vui-möøng? Thaùnh Phao-loâ cho bieát lyù-do: "Haõy vui-möøng trong Chuùa luoân-luoân. Toâi laïi coøn noùi nöõa, haõy vui-möøng ñi" (Phi-líp 4:4).
Trong Chuùa Jeâsus chuùng ta coù söï vui-möøng thay cho saàu-muoän, vì thaân-phaän con ngöôøi ñaõ ñöôïc töông-giao vôùi Ñöùc Chuùa Trôøi. Qua Chuùa Jeâsus, Ngöôøi tin-nhaän Ngaøi laøm Cöùu Chuùa ñöôïc tha toäi, ñöôïc trôû neân con caùi Ñöùc Chuùa Trôøi, ñöôïc Ñöùc Chuùa Trôøi ban "ñuû moïi thöù phöôùc thieâng-lieâng ôû caùc nôi treân trôøi" (EÂ-pheâ-soâ 1:3) thì coøn choã naøo chaát-chöùa noãi buoàn trong taâm-hoàn ngöôøi Cô-ñoác. Ngöôøi Cô-ñoác coù söï bình-an trong loøng; coù söï vui-thoûa trong ñöôøng-loái Chuùa; coù muïc-ñích cuûa cuoäc soáng laøm vinh-hieån Danh Ñöùc Chuùa Trôøi; coù töông-lai vöõng-chaéc; Chuùa chaêm-soùc daãn-ñöa cho ñeán ngaøy gaëp Chuùa vaø ôû vôùi Chuùa trong Thieân-quoác.
Trong coõi traàn, buoàn-raàu vaãn coù, nhöng ngöôøi Cô-ñoác coù Chuùa Thaùnh-Linh laø "Ñaáng Yeân-uûi" (Giaêng 16:7), Ngaøi seõ lau raùo nöôùc maét ta. Tim ta vaãn thoån-thöùc, nöôùc maét ta vaãn ñoå, nhöng khoâng phaûi saàu-bi thöông mình maø laø thöông ñoàng-baøo, ñoàng loaïi hö-maát, muoán ñem hoï veà vôùi Cöùu Chuùa Jeâsus ñeå thoaùt khoûi caûnh saàu-khoå ñôøi naøy laãn ñôøi sau; ñeå coù söï "vui-möøng trong Chuùa". Chuùa Jeâsus ñeán theá-gian laøm Cöùu Chuùa cho caû nhaân-loaïi ñaõ laø "söï vui-möøng lôùn cho muoân daân" (Lu-ca 2:10). Ngöôøi coù Chuùa Jeâsus, coù söï vui-möøng. Ngöôøi Cô-ñoác gioáng nhö con gaø gaùy saùng luùc maøn ñeâm coøn bao-phuû vì tin chaéc vaàng hoàng seõ loù daïng. Nhö chim trôøi vaãn ca-haùt, ca-haùt ngay caû trong côn baõo-taùp möa sa. Phao-loâ vaø Si-la ñaõ haùt nhö vaäy trong luùc hai chaân bò cuøm, hai tay bò coøng vôùi thaân-theå ñaày veát roi cuûa boïn quan-quyeàn (Coâng-vuï caùc söù-ñoà 16:16-34), chæ vì söï vui-möøng cuûa Chuùa ñaày taâm-hoàn. Neân "ngöôøi vui thì caûnh cuõng vui", coøn "ngöôøi buoàn caûnh coù vui ñaâu bao giôø". OÂng Voõ-duy-Chöông coù
THUAÄT TIEÂU SAÀU
Nghó laïi khoâng neân thaûm vôùi saàu
Phuø-sinh ngaén-nguûi chaúng bao laâu
Thaùnh-Kinh xem ñoïc reøn taâm-taùnh
Söông-tuyeát baên-khoaên bôùt daõi-daàu
Ñieàu nghó, ñieàu lo quaêng bieån thaúm
Gaùnh saàu, gaùnh thaûm ñoå soâng saâu
Ai ôi! Caáp tieán nöông nhôø chuùa
Trì-höôõn aên-naên giaûm nhieäm maàu.
|