|
15. Giaän
Möøng laø thöù tình-caûm ñöôïc boäc-loä hieám-hoi trong cuoäc soáng bao nhieâu, thì giaän laïi laø thöù tình-caûm ñöôïc boäc-loä nhieàu nhaát trong cuoäc soáng con ngöôøi. Giaän ít thì buoàn-phieàn, hôøn-laãy. Giaän nhieàu thì quaùt-thaùo, chöûi-ruûa, ñaäp-phaù, noåi-loaïn, coù khi ñi ñeán gieát ngöôøi nöõa.
Bieåu loä möøng, ngöôøi ta chæ caàn vaän-duïng cô thòt moâi vaø maét. Bieåu loä giaän, thì bao nhieâu cô thòt ôû maët, ôû coå, ôû ngöïc, ôû buïng, ôû chaân tay ñeàu ñöôïc ñieàu-ñoäng caû.
Coù ngöôøi giaän, maët maøy xanh leùt, chaân tay laåy-baåy. Giaän ôû theá yeáu. Giaän quaù khoâng haønh-haïi ñöôïc ai thì quay laïi haønh-haïi chính mình. Voø ñaàu, böùt tai, ñaám ngöïc, coù khi töï vaän nöõa.
Coù ngöôøi giaän, maët maøy ñoû gay, caëp maét ñoû löûa, gaân-coát noåi leân, tim ñaäp lieân-hoài nhö troáng thuùc quaân, hôi thôû phì-phoø nhö gioù loác boác leân töø vöïc thaúm. Giaän ôû theá maïnh. Vaø söï taøn haïi cuûa noù tuøy theo cöôøng-ñoä vaø tö-theá cuûa ngöôøi thaïnh-noä.
Daãu sao, vôùi ngöôøi ñeå loä côn giaän, daàu trong theá yeáu hay theá maïnh vaãn khoâng ñaùng ngaïi laém. Côn giaän ñaõ ñöôïc nhaän dieän giuùp ngöôøi ta kòp thôøi öùng-phoù, ñeà-phoøng, ngaên-chaën hoaëc hoùa-giaûi. Ngaïi chaêng laø ngöôøi giaän ñeán thaâm gan tím ruoät maø maët vaãn tænh bô, coù khi coøn ñieåm theâm moät nuï cöôøi. Ñoù laø con ngöôøi nham-hieåm maø chuùng ta khoù löôøng ñöôïc haäu-quaû cuûa söï giaän-döõ.
Giaän leân laø phaùt côn ñieân,
Ngöôøi khoân hoùa daïi, ngöôøi hieàn hoùa ngu.
Ca-dao
Giaän-döõ laø moät côn gioù to laøm taét löûa thoâng-minh (La coleøre est un grand vent qui eùtient la flamme de l'intelligence) R. J.
Loøng giaän-döõ laø baûn-taùnh xaùc-thòt con ngöôøi. Kinh-Thaùnh cheùp: "Vaû, caùc vieäc laøm cuûa xaùc-thòt laø roõ-raøng laém: aáy laø gian-daâm, oâ-ueá, luoâng-tuoàng, thôø hình-töôïng, phuø-pheùp, thuø-oaùn, tranh-ñaáu, ghen-gheùt, buoàn-giaän, caõi-laãy, baát-bình, beø-ñaûng, ganh-goå, say-söa, meâ aên-uoáng, cuøng caùc söï khaùc nhö vaäy" (Ga-la-ti 5:19-21).
Côn giaän phaùt-loä ñaàu tieân trong lòch-söû loaøi ngöôøi. Nôi Ca-in. Ca-in ñaõ noåi giaän khi thaáy leã-vaät cuûa mình khoâng ñöôïc Ñöùc Chuùa Trôøi nhaän. Trong khi leã-vaät cuûa A-beân, em mình ñöôïc Ñöùc Chuùa Trôøi nhaän. Kinh-Thaùnh ghi: "Ca-in giaän laém vaø gaàm neùt maët xuoáng" (Saùng-theá kyù 4:5). Ca-in ñaõ thieáu tinh-thaàn "tieân traùch kyû, haäu traùch bæ". Ca-in ñaõ khoâng kìm-cheá ñöôïc côn giaän, ñeå côn giaän daãn vaøo phöông-caùch "giaän caù cheùm thôùt". Khoâng laøm gì ñöôïc Ñöùc Chuùa Trôøi thì xoâng vaøo gieát em mình.
Cheá-ngöï, hoùa-giaûi côn giaän cuûa ngöôøi khoâng khoù-khaên maáy. Moät trong phöông caùch khaù hieäu-nghieäm laø:
Choàng giaän thì vôï laøm laønh,
Mieäng cöôøi hôùn-hôû raèng anh giaän gì?
Ca-dao
Toâi thaáy "cöôøi hôùn-hôû" ôû ñaây deã choïc giaän theâm, chi baèng "mieäng cöôøi, kheõ hoûi raèng anh giaän gì?" coù leõ toát hôn. Ñoù laø caùch Kinh-Thaùnh daïy: "Lôøi ñaùp eâm-nheï laøm nguoâi côn giaän. Coøn lôøi xaúng-xôùm treâu thaïnh-noä theâm" (Chaâm-ngoân 15:1).
Cheá ngöï côn giaän cuûa mình môùi laø nan-giaûi. Caàn nghò-löïc, caàn vò-tha, caàn thoâng-suoát vaán-ñeà, caàn xeùt-neùt minh-maãn. Ngöôøi xöa noùi: Ngöôøi khoâng bieát giaän laø ngöôøi daïi. Ngöôøi khoâng muoán giaän laø ngöôøi khoân. Ñaùng giaän maø khoâng giaän. Thaày Trang-töû luaän raèng: Moät chieác ñoø qua soâng, moät chieác thuyeàn khoâng ngöôøi laùi ñuïng phaûi. Daãu cho chuù laùi ñoø coù heïp buïng ñeán ñaâu cuõng khoâng laáy laøm giaän, saün-saøng boû qua söï ñuïng chaïm. Nhöng neáu treân thuyeàn laïi coù ngöôøi, thì chaéc chuù laùi ñoø ñaõ phuøng mang trôïn maét chöûi-ruûa. Nhö vaäy, cuøng moät vieäc xaûy ra gioáng nhau, maø luùc tröôùc khoâng giaän, luùc sau laïi giaän, chæ vì luùc sau coù ngöôøi ôû treân thuyeàn. Nhö vaäy, caùi giaän khoâng phaûi taïi ngöôøi, maø taïi ta. Moät ngöôøi chöûi-ruûa ta, ta giaän. Nhöng ta xeùt ngöôøi chöûi-ruûa ta laø ngöôøi ñieân, thì ta coøn giaän sao ñöôïc.
Xöa kia Taøo-Thaùo thaéng ñöôïc Vieân-Thieäu, beøn laáy vaøng baïc chia cho binh-só roài ngoài tra-xeùt ñoáng hoà-sô cuûa Vieân-Thieäu. Trong ñoù Taøo-Thaùo tìm ñöôïc nhieàu thö cuûa caùc töôùng-só ôû Höùa-Do maät giao-tieáp vôùi Vieân-Thieäu. Caùc caän thaàn noåi giaän, xin Taøo-Thaùo ñem cheùm heát nhöõng teân aáy. Taøo-Thaùo noùi: Khoâng neân, luùc Vieân-Thieäu maïnh, ta giöõ mình cuõng khoâng ñaëng, huoáng chi keû khaùc. Noùi xong beøn truyeàn ñem ñoát heát nhöõng thö aáy. Taøo-Thaùo tuy laø keû ña nghi, nhöng bieát phaùn-ñoaùn tinh-töôøng söï vieäc ñeå ngaên-chaën giaän-döõ maø môû loøng ñoä-löôïng tha-thöù.
Trong tinh-thaàn Cô-ñoác, thaùnh Gia-cô ñaõ khuyeân chuùng ta: "Ngöôøi naøo cuõng phaûi mau nghe maø chaäm noùi, chaäm giaän" (Gia-cô 1:19). Ñaõ bao laàn chuùng ta hoái-tieác vì ñaõ ñeå côn giaän buøng leân chæ taïi nghe chöa thaáu, xeùt chöa töôøng maø ñaõ haøm-hoà phaùn-ñoaùn. Nhöng khi nghe ñaõ thaáu, xeùt ñaõ töôøng, thaät ñaùng giaän vaø côn giaän buøng leân, thì xin nhôù laïi lôøi thaùnh Phao-loâ vieát trong thö EÂ-pheâ-soâ: "Ví baèng anh em ñöông côn giaän, thì chôù phaïm toäi, chôù caêm giaän cho ñeán khi maët trôøi laën, vaø ñöøng cho ma-quæ nhôn dòp" (EÂ-pheâ-soâ 4:26-27). Giaän vöøa thoâi, ñeâm ñeán ñöøng giaän nöõa, neáu khoâng seõ maát nguû, aùc-töôûng seõ traêm hoa ñua nôû trong ñeâm tröôøng tónh-mòch, ma-quæ seõ soát-saéng goùp yù daãn ta vaøo con ñöôøng cuûa Ca-in. Thì laøm sao coøn thöïc-thi ñöôïc lôøi Chuùa daïy: "Haõy yeâu keû thuø-nghòch, vaø caàu-nguyeän cho keû baét-bôù caùc ngöôi" (Ma-thi-ô 5:44). Laøm sao chuùng ta coù theå caàu-nguyeän: "Xin tha toäi cho chuùng toâi, nhö chuùng toâi tha keû phaïm toäi nghòch cuøng chuùng toâi" (Ma-thi-ô 6:12).
Trong EÂ-pheâ-soâ 4:31-32, thaùnh Phao-loâ ñaõ giuùp chuùng ta moät phöông-caùch hieäu-nghieäm kìm-cheá côn giaän.
Caâu 31 tieâu-cöïc. "Phaûi boû khoûi anh em nhöng söï cay-ñaéng, buoàn-giaän, töùc-mình, keâu-reâu, maéng-nhieác, cuøng moïi söï hung aùc".
Caâu 32 tích-cöïc. "Haõy ôû vôùi nhau caùch nhôn-töø, ñaày-daãy loøng thöông-xoùt, tha-thöù nhau nhö Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ tha-thöù anh em trong Ñaáng Christ vaäy".
Coù moät nöõ Cô-ñoác nhaân heát söùc noùng-naûy. Döôøng nhö trong baø chöùa saün moät hoûa-dieäm sôn. Moät chuyeän böïc mình nhoû cuõng coù theå khieán baø böøng-böøng noåi giaän. Nhieàu laàn baø ñaõ laøm caùi saûy naûy thaønh caùi ung. Moät ngaøy kia, baø caûm thaáy taùnh noùng giaän kinh-nieân cuûa baø quaû laø tai-haïi. Chaúng nhöõng theá thoâi, Danh Chuùa bò nhaïo-baùng qua ñôøi soáng moät nöõ Cô-ñoác nhaân "chaèng löûa". Baø ñeán thöa vôùi Muïc-sö: Thöa Muïc-sö, toâi laø moät ngöôøi coù taùnh noùng giaän, thaät toâi ñaõ khoâng laøm saùng Danh Chuùa. Chuùa Jeâsus nhu-mì, nhôn-töø, nhòn-nhuïc. Toâi muoán trôû neân gioáng nhö Chuùa. Xin Muïc-sö caàu-nguyeän cho toâi boû ñöôïc taùnh noùng-giaän, vaø coù loøng nhòn-nhuïc nhö Chuùa Jeâsus. Muïc-sö beøn caàu-nguyeän cho baø: Laïy Ñöùc Chuùa Trôøi, xin Ngaøi ñoå hoaïn-naïn xuoáng cho baø naøy. Baø lieàn trôïn maét, caét ñöùt lôøi caàu-nguyeän cuûa Muïc-sö baèng lôøi noùi nhö heùt vaøo tai: Toâi xin Muïc-sö caàu-nguyeän Chuùa cho toâi nhòn-nhuïc, sao Muïc-sö laïi caàu-nguyeän xin Chuùa ñoå hoaïn-naïn xuoáng cho toâi. Muïc-sö ñieàm-tónh traû lôøi: Thöa baø, Kinh-Thaùnh daïy: "Hoaïn-naïn sanh ra nhòn-nhuïc" (Roâ-ma 5:3). Baø muoán nhòn-nhuïc maø traùnh hoaïn-naïn sao ñöôïc.
Thaät vaäy, nhöõng vieäc khoâng vöøa yù, nhöõng xuùc phaïm ñeán ta ñeàu laø nhöõng cô-hoäi toát cho chuùng ta reøn-taäp kieàm-cheá taùnh giaän-döõ, hoïc taäp taùnh nhòn-nhuïc; laø moâi-tröôøng cho thöông-xoùt, nhôn-töø phaùt-hieän.
Ngöôøi xöa noùi: Huyeát khí chi noä baát naêng höõu - Caùi giaän noùng tính khoâng neân coù.
Nghóa lyù chi noä baát naêng voâ - Caùi giaän nghóa lyù khoâng neân khoâng.
Chuùng ta haõy suy-nghó tieáp.
|