20. Töï AÙi
Caàm moät taám hình coù moät soá ngöôøi chuïp chung vôùi quí vò. Con maét quí vò töï-nhieân ñaûo tìm hình-daùng mình tröôùc tieân. Chieâm-ngöôõng dung-nhan mình daàu laø thöù dung-nhan döôùi ñieåm trung-bình.
Nhöõng daân-toäc duøng Anh ngöõ laøm quoác-ngöõ ñaõ boäc-loä taùnh töï-aùi roõ-raøng hôn ai heát. Chöõ "i" laø toâi phaûi vieát hoa cho baèng ñöôïc "I". Thaät caùi toâi ñaùng yeâu laø döôøng naøo.
Trong moät giôø söû hoïc, giaùo-sö nhaéc laïi nhöõng ngaøy thaùng quan-troïng caàn ghi-nhôù. Naøo laø ngaøy sinh caùc vó-nhaân, danh nhaân; ngaøy thaùng caùc bieán-cuoäc quan-troïng treân theá-giôùi. Boãng moät hoïc sinh ñöa tay leân hoûi giaùo-sö:
- Thöa thaày, theá coøn ngaøy 16 thaùng 3 thì sao? Giaùo-sö ngaãm-nghó roài laéc ñaàu ñaùp:
- Ngaøy ñoù khoâng coù gì quan-troïng. Caäu hoïc sinh thöa:
- Ngaøy ñoù, con cho laø quan-troïng, vì laø ngaøy con coù maët treân ñôøi.
Moät hoâm vua Pasenadi cuûa nöôùc Kosala ñaõ hoûi hoaøng-haäu Mallikaø raèng:
- Trong ñôøi naøy coù ai ñaùng thöông hôn chính mình chaêng? Hoaøng-haäu ñaùp:
- Khoâng. Nhaø vua gaät ñaàu noùi:
- Phaûi.
Saùng hoâm sau, vua vaø hoaøng-haäu ñeán hoûi yù-kieán Ñöùc Phaät. Ñöùc Phaät daïy:
- Caùc ngöôi nghó tôùi nghó lui, nghó cho cuøng roài khoâng thaáy ai ñaùng thöông hôn chính thaân mình. Ñôøi ai cuõng thöông thaân mình hôn caû.
Ngöôøi ta thích taëng nhau moät loaïi hoa nhoû naêm caùnh maøu tím, ñieåm vaøng mang yù-nghóa: Xin ñöøng queân toâi - Forget me not.
Toâi - toâi, anh-huøng trong nhaân-theá, caùi roán cuûa vuõ-truï trong trí-töôûng heïp-hoøi. Theá maø bò laõng queân thì coøn gì ñau-ñôùn cho baèng. Neân chaúng laáy laøm laï moät thanh-nieân aùm-saùt toång-thoáng chæ vì muoán ñöôïc theá-giôùi bieát ñeán anh ta. Muoán ñöôïc baùo-chí ñaêng hình, noùi veà anh ta. Coù nhöõng ngöôøi khoâng coù beänh-taät maø cöù muoán laøm beänh-nhaân. Chæ vì töï-aùi, muoán moïi ngöôøi löu-yù vaø saên-soùc mình. Y-hoïc goïi laø beänh töôûng. Laém thanh-nieân coù haønh-ñoäng traùi tai gai maét, ngang-ngöôïc, ngoå-ngaùo. Chæ vì töï-aùi, muoán ngöôøi lôùn ñöøng queân söï hieän-dieän cuûa mình. Caùc nhaø phaân-taâm hoïc ñeán ñieân ñaàu.
Caùc nhaø chính-trò bieát lôïi-duïng töï-aùi cuûa con ngöôøi trong caùch xöû-söï. Nhöõng tôø giaáy ban-khen, nhöõng mieáng baïc, mieáng ñoàng lôùn nhoû ñuû côõ ñöôïc goïi laø huy-chöông, ñuû söùc maàu ñöa con ngöôøi hoà-hôûi lao-ñoäng vinh-quang, haêng-say laên mình vaøo töû-ñòa. Caùc nhaø ngoaïi giao bieát lôïi-duïng loøng töï-aùi cuûa con ngöôøi. Chinh-phuïc baèng phöông-caùch "gaõi ñuùng choã ngöùa" ñeå ñoái- phöông meâ-maån nhaém maét höôûng nieàm vui cuûa loøng töï-aùi ñöôïc vuoát-ve, maø khoâng löu-taâm ñeán nhöõng baãy-doø xung-quanh. Bieát bao laõnh-tuï ñaõ vì töï-aùi maø tuï-taäp moät ñaùm quaàn-thaàn gia-noâ luùc naøo cuõng chæ bieát "voã tay vaøo" ñeå luoân thaáy mình laø "laõnh-tuï anh-minh".
Töï-aùi ñaõ laøm cho ta noåi giaän khi baét gaëp caëp maét khinh-khi, khi nghe moät lôøi deøm-pha, chæ trích. Töï-aùi ñaõ laøm cho ta möøng-rôõ, phôûn chí khi ñöôïc nghe caâu khen-ngôïi, nònh-hoùt. Neân Vaên-trung-Töû ñaõ noùi: Nghe lôøi cheâ-bai maø giaän laø laøm ngoøi cho ngöôøi deøm-pha. Nghe caâu khen-ngôïi maø möøng laø laøm moài cho ngöôøi nònh-hoùt.
Töï-aùi phaùt-trieån maïnh-meõ thì haøng raøo vò-kyû nôùi roäng phaïm-vi. Töï-aùi caøng cao bao nhieâu thì haønh-ñoäng caøng thieáu saùng-suoát baáy nhieâu. Töï-aùi laø chaát baïc sau taám göông trong ñeå khi nhìn vaøo chæ coøn thaáy mình. Voltaire ñaõ than raèng: Tình aùi khoâng muø-quaùng baèng töï-aùi. (L'amour est moins aveugle que l'amour-propre).
Toâi yeâu toâi. Khoâng ai choái-caõi. Caùi toâi ñaùng yeâu? Chuùng ta caàn thaåm-ñònh laïi. Muoán xeùt mình caùch trung-thöïc, chuùng ta caàn deïp töï-aùi qua moät beân.
Toâi yeâu tieáng Vieät. Chöõ "toâi" trong tieáng Vieät khoâng vieát hoa, traùi laïi noù coøn bieåu-loä trung-thöïc con ngöôøi toâi. Ngoaøi hai aâm daáu hoûi vaø ngaõ (toåi, toãi) voâ nghóa. Coøn laïi caát cao gioïng vôùi daáu saéc - toái - tình traïng toâi khoâng saùng-suûa. Gioïng baèng vôùi daàu huyeàn - toài - haønh-ñoäng toâi khoâng chính-ñaùng. Gioïng traàm vôùi daáu naëng - toäi - thöïc chaát toâi khoâng trong-saïch. Hieàn-trieát Diogeøne ñaõ thaép moät boù ñuoác lôùn chaïy vaøo choã ñoâng ngöôøi giöõa ban ngaøy ñeå coá tìm moät ngöôøi ñuùng nghóa con ngöôøi. Nhöng oâng khoâng tìm thaáy. Coù leõ oâng nhìn ai cuõng thaáy gioáng mình, hoaëc nhôø boù ñuoác, oâng nhìn ra mình cuõng gioáng moïi ngöôøi khaùc. Coù theå vaäy, neân sau oâng noùi: Toâi nhaän thaáy khoâng coù ñieàu xaáu naøo cuûa ngöôøi khaùc maø chính mình toâi laïi khoâng coù. Noù chöa loä ra vì chöa gaëp cô-hoäi, chöa gaëp ñöôïc moâi-tröôøng thuaän-lôïi. Coù leõ Pascal cuõng töï thaáy vaø töï kieåm neân ñaõ thoát leân lôøi: Caùi toâi ñaùng gheùt.
- Caùi toâi ñaùng yeâu? - Phaûi.
- Caùi toâi ñaùng gheùt? - Phaûi.
Taâm-traïng naøy gioáng nhö moät ngöôøi coù caùi ung-nhoït nhöùt-nhoái nôi chaân. Hai tay oâm laáy chaân, maân-meâ choã xöng haønh-haïi, chæ mong noù laønh-laën ñeå caùi chaân ñöôïc yeân-laønh. Nhöng khi nhöùc-nhoái leân chæ mong chaët boû caùi chaân cho roài.
Toâi yeâu toâi, nhöng con ngöôøi toäi-loãi cuûa toâi thaät khoù yeâu quaù. Tu thaân laø haønh-ñoäng yeâu mình vaø gheùt toäi trong mình.
Phao-loâ ñaõ quyeát chí tu thaân, vaø treân con ñöôøng tu thaân aáy, Phao-loâ thuù-nhaän: "Bôûi toâi coù yù muoán laøm ñieàu laønh, nhöng khoâng coù quyeàn laøm troïn; vì toâi khoâng laøm ñieàu laønh mình muoán nhöng laøm ñieàu döõ mình khoâng muoán ... Khi toâi muoán laøm ñieàu laønh, thì ñieàu döõ dính-daáp theo toâi" (Roâ-ma 7:18-19,21). Chaéc moãi chuùng ta ñeàu coù töøng-traûi nhö thaùnh Phao-loâ vaäy.
Toâi yeâu toâi, vaø Ñöùc Chuùa Trôøi cuõng yeâu toâi. Toâi gheùt toäi trong toâi, vaø Ñöùc Chuùa Trôøi cuõng gheùt toäi trong toâi vaäy. Toâi khoâng ñuû naêng-löïc laøm troïn ñieàu toâi sôû-nguyeän, neân Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ laøm troïn ñieàu toâi sôû-nguyeän. Kinh-Thaùnh cheùp: "Nhöng Ñöùc Chuùa Trôøi toû loøng yeâu-thöông Ngaøi ñoái vôùi chuùng ta, khi chuùng ta coøn laø ngöôøi coù toäi, thì Ñaáng Christ vì chuùng ta chòu cheát" (Roâ-ma 5:8).
Phaûi, nhôø Ñöùc Chuùa Jeâsus Christ chòu cheát treân thaäp-töï giaù ñeàn toäi cho toâi (I Phi-e-rô 2:32). Huyeát Ngaøi ñoå ra coøn linh-nghieäm laøm saïch toäi toâi (I Giaêng 1:7) khi toâi baèng loøng tin-nhaän Ngaøi laø Cöùu Chuùa cuûa toâi. Bôûi ñoù, Ngaøi ñaõ khieán toâi trôû neân con-caùi Ngaøi, thuoäc veà gia-ñình thaùnh cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi (I Phi-e-rô 2:9).
Hôõi Cô-ñoác nhaân, thaùnh Giaêng ñaõ goïi chuùng ta laø ngöôøi "raát yeâu-daáu" (I Giaêng 4:7). Chuùng ta thaät ñaùng yeâu "vì chuùng ta laø vieäc Ngaøi laøm ra, ñaõ ñöôïc döïng neân trong Ñöùc Chuùa Jeâsus Christ ñeå laøm vieäc laønh maø Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ saém-saün tröôùc cho chuùng ta laøm theo" (EÂ-pheâ-soâ 2:10).
|