|
74. Luïy Cha-Meï
Trong Cô-ñoác giaùo, hieáu-kính cha-meï laø ñieàu-raên, ñieàu raên thöù naêm trong möôøi ñieàu raên. "Haõy hieáu-kính cha-meï ngöôi, haàu cho ngöôi ñöôïc soáng laâu treân ñaát" (Xuaát EÂ-díp-toâ kyù 20:12). Luaät-phaùp cuõng quy-ñònh raèng: "Ñaùng ruûa-saû thay ngöôøi naøo khinh-bæ cha-meï" (Phuïc-truyeàn luaät-leä kyù 27:16).
Ngöôøi ta quan-taâm ñeán hieáu thì nhieàu, song thöïc-haønh hieáu thì ít. Trong Luaän-Ngöõ thaày Hieáu-töû luaän veà ñaïo Nhaân-AÙi. Ñöùc yeâu ngöôøi laø troïng. Khôûi ñaàu nhaân-aùi laø loøng hieáu ñoái vôùi cha-meï. Phaûi yeâu cha-meï tröôùc môùi yeâu ñöôïc ngöôøi khaùc. "Hieáu-ñeã laø goác cuûa vieäc laøm ñaïo nhaân. Goác ñaõ gaây-döïng ñöôïc, ñaïo lyù töø ñoù sinh ra". Cöù theo luaän-lyù cuûa thaày Hieáu-töû thì quí vò ñang tình nguyeän laøm nhöõng coâng-taùc cöùu ngöôøi cuøng khoán, giuùp keû ñau-khoå, xaû thaân vì ñoàng-baøo ñoàng loaïi, thì haún laø nhöõng baäc ñaïi hieáu. Thaày Taêng-töû laïi luaän veà hieáu-thaûo lieân-quan ñeán trôøi ñaát vaø loøng ngöôøi. "Neát hieáu ñöùng ñaàu traêm neát toát: Hieáu caûm ñeán trôøi thì möa hoøa gioù thuaän; Hieáu caûm ñeán ñaát thì muoân vaät hoùa thaønh; Hieáu caûm ñeán ngöôøi thì moïi phuùc ñeàu tôùi". Neáu ñuùng vaäy, thì hieän-tình theá-giôùi ngaøy nay noùi leân loøng baát hieáu cuûa nhaân-theá hôi nhieàu. Thaày Maïnh-töû daïy veà hieáu nhö vaày: "Ngöôøi con hieáu phuïng-döôõng cha-meï: khi ôû chung thì raát cung-kính, khi nuoâi-döôõng thì raát vui-veû, khi beänh-hoaïn thì raát lo-laéng, khi tang-söï thì raát thöông-xoùt". Giôùi bình-daân Vieät thì baøn veà hieáu raát ñôn-sô qua maáy caâu thô:
Ôn cha nhö nuùi Thaùi-sôn
Nghóa meï nhö nöôùc trong nguoàn chaûy ra
Moät loøng thôø meï, kính cha
Cho troøn chöõ hieáu môùi laø ñaïo con.
Laøm ngöôøi coù theå khoâng con-caùi, nhöng chaúng ai khoâng cha khoâng meï. Thöông con-caùi deã-daøng hôn thöông-kính cha-meï. Ngöôøi ta ñoái vôùi Trôøi laø Ñaáng Taïo-Hoùa thöôøng oaùn hôn yeâu, thöôøng traùch hôn caàu, thöôøng laèm-baèm hôn caûm-taï, thì laøm sao con ngöôøi ñoái vôùi Ñaáng sinh-thaønh laïi khoâng thöôøng traùch-moùc hôn kính-yeâu, thöôøng ñoøi-hoûi hôn phuïng-döôõng vaø thöôøng ngoù xuoáng baày con mình hôn laø ngöôùc leân baäc cha-meï. Ñieàu raên Ñöùc Chuùa Trôøi daïy raèng: "Haõy hieáu-kính cha-meï, haàu cho ngöôøi ñöôïc soáng laâu treân ñaát". Trong möôøi ñieàu raên Ñöùc Chuùa Trôøi ban cho loaøi ngöôøi, chæ coù ñieàu raên thöù naêm coù lôøi höùa. Loøng hieáu con ngöôøi phaûi ñöôïc khích-leä.
Caùi hieáu-haïnh khoâng caàn khaû-naêng maø chæ caàn taám loøng. Saùch xöa coù caâu: "Gia baàn tri hieáu töû" - nhaø ngheøo môùi roõ con hieáu. Nhö vaäy, khoâng phaûi nhöõng nhaø giaøu khoâng coù con hieáu thaûo. Coù, nhöng bò caùi "leã-nghóa" noù che khuaát, vì saùch xöa coù caâu: "Phuù quyù sanh leã-nghóa" - giaøu coù thì baày ñaët ra leã-nghóa.
Luùc nhoû, hieáu-thaûo baèng caùch vaâng-lôøi cha-meï, chaêm-chæ hoïc-haønh. Kinh-Thaùnh leân aùn "khoâng vaâng-lôøi cha-meï" laø toäi (Roâ-ma 1:30). Kinh-Thaùnh cuõng daïy raèng: "Hôõi keû laøm con-caùi, haõy vaâng-phuïc cha-meï mình trong Chuùa, vì ñieàu ñoù laø phaûi laém" (EÂ-pheâ-soâ 6:1). Kinh-Thaùnh khoâng daïy "con caùi phaûi vaâng-phuïc cha-meï mình", maø laø "phaûi vaâng-phuïc cha-meï mình trong Chuùa". Laø vaâng-phuïc theo leõ-phaûi, theo yù Chuùa, thuaän yù Trôøi. Gaëp cha-meï daïy con: Con ôi hoïc laáy ngheà cha. Moät naêm aên-cöôùp baèng ba naêm laøm", thì khoâng theå vaâng-phuïc ñöôïc. Cô-ñoác nhaân coù Kinh-Thaùnh, hoïc bieát yù Chuùa, neân daïy con caùi theo yù Chuùa chôù khoâng theo yù mình. Ca-dao ta coù caâu: "Muoán noùi ngoa, laøm cha maø noùi". YÙ noùi, nhieàu cha-meï noùi baäy, chæ coù con-caùi laø khoâng daùm noùi laïi. Heã noùi laïi laø "hoãn", laø baát hieáu. Sôï baát hieáu maø khoâng daùm noùi cho cha-meï bieát caùi sai-laàm. Khoâng, ngöôøi con hieáu-thaûo phaûi bieát caùch kheùo can-giaùn khi cha-meï laøm ñieàu quaáy, noùi ñieàu sai. Toû ra buoàn-khoå trong vieäc laøm sai-quaáy cuûa cha-meï cuõng laø caùch kheùo trong vieäc can-giaùn.
Chuùa Jeâsus laø Ñöùc Chuùa Trôøi thaønh-nhaân. Veà phöông-dieän theå-xaùc, Ngaøi laø con cuûa Ma-ri vaø Gioâ-seùp. Ngaøi phaûi laø ngöôøi con hieáu-thaûo. Kinh-Thaùnh chæ ghi moät caâu raát ngaén noùi leân söï hieáu thaûo cuûa Ngaøi ñoái vôùi Ma-ri vaø Gioâ-seùp: "Ngaøi theo veà thaønh Na-xa-reùt vaø chòu luïy cha-meï" (Lu-ca 2:51). Chuùa Jeâsus khoâng phaûi chæ veà ôû vôùi cha-meï maø coøn "chòu luïy" (subject) cha-meï.
Khoâng cha meï naøo muoán xa con caùi, ngoaïi tröø nhöõng ñöùa con quaù hö-hoûng ñaønh ñeå noù ñi cho khuaát maét. Con caùi coù theå vì hoïc-haønh, laøm aên maø phaûi xa cha-meï. Nhöng theo phong-tuïc xöù naøy, 18 tuoåi laø töï-laäp, tinh-thaàn töï-laäp laø ra ôû rieâng, thoaùt khoûi söï kieåm-soaùt cuûa cha-meï. Tinh-thaàn hieáu AÙ-ñoâng khoâng cho pheùp nhö vaäy. Nhieàu thanh-nieân hoûi toâi ra ôû rieâng nhö Myõ toát hay xaáu. Toâi traû lôøi theo Kinh-Thaùnh raèng: Chuùa Jeâsus ôû vôùi meï vaø cha nuoâi mình cho tôùi naêm 30 tuoåi. Kinh-Thaùnh cuõng daïy raèng: "Ngöôøi nam seõ lìa cha-meï maø dính-díu vôùi vôï mình" (Saùng-theá kyù 2:24). Chæ khi naøo laäp gia-ñình thì ra ôû rieâng. Con ngöôøi khaùc vôùi caàm thuù, khoâng theå "ñuû loâng ñuû caùnh thì bay". Ca-dao ta coù caâu:
Coù cha coù meï thì hôn
Khoâng cha khoâng meï nhö ñôøn ñöùt daây.
Cô-ñoác nhaân laø con-caùi Ñöùc Chuùa Trôøi phaûi töï-nguyeän: "Toâi seõ ôû trong nhaø Ñöùc Gieâ-hoâ-va cho ñeán laâu daøi" (Thi-thieân 23:6) vaø "chòu luïy" Ngaøi, vaâng theo yù-chæ Ngaøi luoân.
|